ماهی
ماهی یک مهره‌دار خونسرد و آبشش‌دار است که در آب زندگی می‌کند. ماهیها (با بیش از ۲۷۳۱۵ گونه) یک گروه پراتبار (پارافیلتیک) هستند و به سه گروه ماهیهای استخوانی (استیکتیس Osteichthyes)، با (۲۲۰۰۰ گونه)، ماهیهای غضروفی (کندریکتیس Chondrichthyes با بیش از ۸۰۰ گونه) و گروههای مختلف ماهیهای بدون آرواره (۷۵ گونه) از جمله ماهیهای مکنده و دهان‌گِرد (hagfish) تقسیم می‌شوند. ماهیها در اندازه‌های مختلف به چشم می‌خورند و طول آنها از ۴۵ فوت مثل کوسه نهنگی تا ۸ میلیمتر مثل گوبی کوتوله (dwarf goby) متغیر می‌باشد. جانوران آبزی دیگر همانند عروس دریایی و ماهی مرکب ماهیهای حقیقی نیستند.
برای نمونه برخی از ماهیان چون صخره‌های ناهنجار و برخی مانند کرمهای لولنده هستند. بعضی تخت و مسطح چون کلوچه آردی و پاره‌ای مانند توپ هستند. ماهیان همه گونه رنگی دارند. یعنی همه رنگهای رنگین کمان. بسیاری از ماهیان رنگهای روشن همچون رنگهای درخشان و روشن پرندگان. سرخ تند زرد آبی و ارغوانی و صدها نمونه و گونه رنگ زیبا و دلربا و طرح‌های راه راه و خطوط شبیه توری یا نقطه چین دارند.
کوچک‌ترین ماهی پیگمی گابی فیلیپینی است که کمتر از ۱۳ میلیمتر در کمال رشد طول دارد. بزرگ‌ترین ماهی شارک وال می‌باشد که در رشد کامل ۱۸ متر طول و ۱۴ تن وزن دارد. این ماهی جانوران کوچک دریایی و گیاهان را می‌خورد و به طور کلی بی آزارتر از ماهیان دیگر نسبت به انسان است. خطرناکترین ماهی تنها چند کیلوگرم وزن دارد. سنگ ماهی که برآمدگی زهرداری دارد که می‌تواند با زهرش آدمی را در چند دقیقه بکشد. ماهیها تقریباًٌ در همه آبها زندگی می‌کنند: در آبهای در نقطه یخ زدن قطب شمال و در رودها و جویبارهای بخارآلود جنگلهای استوایی و در جویبارهای خروشان کوهستانها و در آبهای رودهای آرام زیرزمینی. برخی از ماهیان سفرها و مهاجرتهایی سرتاسری اقیانوسی می‌کنند. ماهیان دیگر بیشتر زندگی خود را درون شنها و کف اقیانوسها می‌گذرانند. بیشتر ماهیان هرگز اب را ترک نمی‌گویند. اما برخی از ماهیان ممکن است ماهها در بستر خشک رودخانه زنده بمانند.
یک نوع ماهی به نام آناباس در سواحل فیلیپین، مالزی و مشرق هند وجود دارد که پس از این که بر اثر طغیان آب از آب دریا بدور و در برکه‌ای خشک شد از میان گل و لای خزان خزان همچون خزندگان راه می‌روند تا خود را به دریا برساند. ماهیان برای آدمی اهیمت بسیار دارند، خوراک میلیون‌ها نفر از مردم از ماهی فراهم می‌شود عده‌ای برای تفریح به شکار ماهی می‌روند و بسیاری آنها را همچون جانوران دست آموز در آکواریوم و غیره نگه می‌دارند. ماهیان در تعادل طبیعت نقش مهمی دارند. ماهیان گیاهان و جانوران آبزی را می‌خورند و باز خوراک گیاهان و جانوران می‌گردند و ماهیان تعادل مجموع کلی گیاهان و جانوران کرده زمین برقرار می‌سازند.
همه ماهیان مهره دار و دارای آلت تنفسی مخصوصی برای دم و بازدم در آب و خونسرد هستند. ماهیان نمی‌توانند حرارت بدن خود را با حرارت محیط اطراف خود میزان کنند. بعلاوه تقریباًٌ همه ماهیان باله‌ها و پره‌هایی دارند که در شنا کردن به کار می‌روند. جانوران آبی دیگر مانند دلفین‌ها و وال‌ها شبیه ماهی به نظر می‌رسند گرچه مهره دار و باله دار می‌باشند ولی بر خلاف ماهیان بچه زا هستند و بچه‌های خود را شیر می‌دهند به علاوه بر خلاف ماهیان با شش دم و بازدم می‌کنند همچنین خونگرمند.
خصوصیات ماهیها
ماهیهای زیادی در آبهای شور و شیرین زندگی می‌کنند که از لحاظ شکل، رنگ، اندازه، نوع غذا، نوع رفتار، محل زندگی با هم تفاوت دارند.
از لحاظ نوع غذا ماهیها را می‌توان به ۳ گروه اجمالی زیر تقسیم کرد:
الف) گوشت‌خوار مانند:اسکار، کوسه‌ماهی، پیرانا و غیره ب) همه چیز خوار مانند: گربه ماهی ج) گیاه‌خوار مانند: مولی
از لحاظ رفتار می‌توان رفتارهای زیر را برای ماهیها عنوان نمود:
الف) ماهیهای صلح جو با رفتار مسالمت آمیز مانند گلدفیش، گوپی، مولی وغیره ب) ماهیهای با رفتار خشن مانند پیراناها، کوسه ماهی، اسکار و غیره ج) ماهیهای انزوا طلب مانند مارماهی، سفره ماهی وغیره د) ماهیهایی با زندگی گروهی مانند پیراناها، بارب و غیره
از لحاظ زندگی ماهیها را به دسته‌های زیر تقسیم می‌کنند:
الف) آب شور مانند کوسه ماهی، نهنگ، دلفین و غیره ب) آب شیرین مانند بارب، قزل آلا و غیره ج) سطح آب د) لایه‌های میانی آب ر) اعماق آب و کف دریا
اسکلت بعضی از ماهیها غضروفی است مانند کوسه ماهی، اره ماهی، ماهی خاویار، سفره ماهی و غیره. داشتن باله و آبشش، ماهی را برای زیستن در آب سازگار می‌کند. بیشتر ماهیها دارای فلس هستند. به نوع خاصی از فلس پولک گفته می‌شود.
ماهیها از طریق آبشش تنفس می‌کنند. آبشش ۲ نوع است، ۱- داخلی ۲- خارجی، آبشش‌های داخلی آبشش‌هایی هستند که پوششی دارند ولی آبشش‌های خارجی پوششی ندارند. ماهیها وقتی رشد می‌کنند، پولک‌هایی در می‌آورند که با دیگر پولک‌ها تفاوت دارد وبه راحتی تشخیص داده می‌شوند. دو خط جانبی روی پهلوهای ماهی است که از سلول‌های حساسی ساخته شده‌است، که به وسیلهٔ آن ماهی از تغییرات محیط خود با خبر می‌شود. بادکنکی در شکم ماهی وجود دارد که ماهی می‌تواند هوا وارد یا خارج از آن کند و بدین وسیله وزن خود را تغییر دهد و سبک و سنگین شود.
بوم‌شناسی ماهی
ماهیها را می‌توان تقریباً در همه نوع آب، چه شیرین چه شور، چه کم عمق درست زیر سطح آب و چه با عمق هزاران متر یافت. ولیکن دریاچه‌های بسیار شور همانند دریاچه گریت سالت Great salt lake واقع در ایالت یوتای آمریکا زیستگاه خوبی برای زندگی ماهیها نیست. بعضی از گونه‌های ماهی فقط جهت نگهداری و نمایش در اکواریوم پرورش داده می‌شوند. ماهیها به‌عنوان یک منبع مهم مواد غذایی بشمار می‌آیند. دیگر جانوران آبزی نظیر نرم تنان و سخت پوستان که معمولاً ماهی صدف نامیده می‌شوند.) اغلب زمانی به‌عنوان ماهی در نظر گرفته می‌شوند که به‌عنوان غذا مورد استفاده قرار گیرند. گرفتن ماهی به‌عنوان غذا و یا به منظور ورزش، ماهی گیری نامیده می‌شود. برداشت سالانه از تمام حوزه‌های ماهیگیری جهان در حدود ۱۰۰ میلیون تن می‌باشد.
صید بی‌رویه ماهی نسل گونه‌های مختلف ماهی را به خطر انداخته‌است. گزارشی که در ۱۵ می‌سال ۲۰۰۳ در مجله Nature منتشر شده، حاکی از این بود که صید بی‌رویه سازمان یافته گونه‌های مختلف ماهی در اقیانوس‌های بزرگ به حدی زیاد بوده‌است که تنها کمتر از ۱۰ در صد از تعداد ماهیهایی که در سال ۱۹۵۰ وجود داشتند، باقی‌مانده‌اند. بویژه کوسه‌ها، ماهیهای روغن (کاد مُرُو) ی اقیانوس اطلس و ماهیهای ساردین اقیانوس آرام در خطر می‌باشند. نویسندگان بر کاهش، جدی، سریع و فوری صید ماهی و محافظت از زیستگاههای اقیانوسی در سرتاسر جهان توصیه اکید دارند.
چگونگی حرکت ماهیها
ماهی به‌وسیله حرکت دادن قسمت عقبی بدن خود به سمت جلو حرکت می‌کند. ماهیچه‌های که دو طرف ستون فقرات (اسخوانهای پشتی) او را پوشانده‌اند حرکت دم او را کنترل می‌کنند ماهی ابتدا این ماهیچه را به یک طرف می‌کشاند و بعد به طرف دیگر و هم‌زمان دم خود را از یک طرف به طرف دیگر حرکت می‌دهد و به این ترتیب به جلو حرکت می‌کند ماهیها برای حرکت به سمتهای راست و چپ و همچنین بالا و پایین از باله‌های خود استفاده می‌کنند.
ریخت‌شناسی ماهیها
ریخت‌شناسی ماهیها عمدتاً شامل بررسی ویژگی‌های ظاهری آنهاست. این ویژگی‌ها شامل شکل کلی بدن، شکل باله‌ها، دهان، فلس‌ها و سایر اندام‌های واقع بر روی بدن است. ماهیها در طی سیر تکاملی خود تغییرات بسیاری نسبت به نیای دوکی شکل خودکرده‌اند و در نتیجه ماهیهای کنونی آن چنان متنوع‌اند که دسته‌بندی و تعریف آنها به طور مختصر مشکل است. نیای دیرین ماهیها از نظر شکل کلی احتمالاً چیزی شبیه دندان‌مخروطی‌ها یا طنابداران اولیه امروزی آمفیوکسوس بوده‌است. در بین زیاگان کامبرین میانی بورگس شیل غرب کانادا، سنگواره طنابدارمانند کمیابی به نام پایکایا وجود دارد که به نظر می‌رسد بدن دوکی شکل با یک سری میوتوم‌های V شکل همانند آمفیوکسوس دارد که در طول نوتوکورد پشتی قرار گرفته‌اند. ولی هنوز دانسته‌های ما در مورد منشأ اولیه ماهیها اندک است.
شکل بدن
بسیاری از ماهیهای امروزی بدن دوکی شکل کشیده دارند، ولی اشکال دیگر مانندکروی (ماهی بادکنکی و بعضی ازقلاب‌ماهیان)، دراز (مارماهی مهاجر، مارماهی دهانگرد، نی‌ماهی) فشرده از پشت (سپرماهی‌ها)، فشرده از طرفین (خورشیدماهی، کفشک‌ماهی، بسیاری از ماهیهای مرجانی) نیز یافت می‌شود. نهایت تغییر شکل بدن در اسبک‌ماهی‌های عجیب استوایی که شبیه گیاهان آبزی متحرک به نظر می‌رسند، و در بسیاری از لاروهای ماهیها که غالباً از بالغین کاملاً متفاوت هستند، دیده می‌شود.
پوشش بدن
سطح بدن ماهیها معمولاً با فلس یا دندانه‌های کم و بیش مشخص سخت و هم‌پوشان که یک لایه بافت پوششی روی آن قرار گرفته، پوشیده شده‌است. گاهی همانند مارماهیان مهاجر، فلس‌ها در زیر لایه‌های ضخیم پوششی به نحوی پنهان شده‌اند که به نظر می‌رسد فاقد فلس هستند، ولی در سایر ماهیها همچون کوسه‌ها، خاربالگان و کاوکباله، گرچه فلس‌ها همچنان توسط یک لایه پوششی پوشیده شده، ولی در سطح بدن قرار دارند. شکل نقوش و ساختمان فلس‌ها در گروههای مختلف ماهیها فرق می‌کند، و در رده‌بندی سنگواره ماهیها حائز اهمیت است. شگفت این که ساختمان فلس هنوز در بسیاری از گروه‌ها به خوبی شناخته شده نیست. در ماهیهای استخوانی فلس‌ها همراه با اندازه ماهی رشد می‌کند و در ماهیهای ساکن آبهای معتدل که میزان رشد بستگی به فصل دارد، در زمستان و تابستان مقادیر متفاوتی به فلس افزوده می‌شود. حلقه‌های سالانه‌ای که بدین طریق تشکیل می‌شود در تعیین سن مهم هستند. فلس‌های (دندانه‌های) کوسه‌ها با رشد بین فلس‌های موجود به وجود می‌آیند، بنابراین برای تعیین سن کوسه‌ها قابل استفاده نیستند (در این مورد حلقه‌های مهره یا خارها مفیدتر هستند). بسیاری از شیارهای سطحی و خارهای روی فلس‌ها احتمالاً در کنترل جریان آب اطراف ماهی مهم هستند. در ماهی پرباله طرح کشسانی درهم بافته فلس‌های لوزی شکل برای هدایت هوا به داخل کیسه شنا به کار می‌رود.
باله‌ها
ماهیها اغلب تعدادی باله فرد و باله‌های زوج سینه‌ای و شکمی را دارند. دهانگردماهیان و عجوزه‌ماهیان امروزی فاقد باله‌های زوج هستند (گرچه بعضی از بی‌آروارگان سنگواره‌ای آنها را داشتند)؛ باله‌های زوج ماهیهای آرواره‌دار ممکن است از چین‌های پوستی از نوعی که در آرواره‌داران سنگواره‌ای دوره سیلورین بالایی وجود داشته، منشأ گرفته باشند. با طهور باله‌های زوج، ماهیها توانایی مانور بسیار بیشتری به دست آوردند و بسته به نحوه زندگیشان تنوع بسیاری در شکل، از چین‌های بالا برنده (گاهی برای پرواز به کار می‌روند)، تا پاهای قدم‌زن، مکش، و سکان، نشان دادند. ساختمان باله نیز در ماهیهای مختلف متنوع است. در کوسه‌ها، باله‌ها در پایه‌شان توسط صفحات غضروفی و یک سری غضروف‌های شعاعی مستحکم شده‌اند. شعاع‌شاخی کلاژنی سخت و مومانند از شعاع‌ها به طرف لبه‌های باله کشیده می‌شوند. چنین باله‌هایی ثابت هستند و نمی‌توانند تغییر شکل بدهند یا جمع شوند ولی می‌توانند توسط عضلات متصل به غضروف‌های قاعده‌ای خم شوند. در سپرماهی‌ها، عضله جداگانه‌ای در طول هر شعاع بندبند درازِ باله‌های زوج که نتیجتاً تحرک بیشتری دارند، متصل است و به همراه بال زدن سپرماهی‌ها به طرف بالا و پایین خم می‌شوند. شگفت‌آور این که ضمن این روش شنا، بسیاری از سپرماهی‌ها می‌توانند در کف دریا با استفاده از چند شعاع اول باله شکمی (که از بقیه جدا هستند) مثل پا به آهستگی قدم بزنند. جدای از باله‌های نخ‌مانند و متحرک شش‌ماهی‌آفریقایی و باله‌های قابل چرخش و انعطاف‌پذیر ماهی کاوکباله، عضلات ماهیها، بیشترین پیچیدگی را در ماهیهای استخوانی عالی دارند که باله‌ها در اطراف شعاع‌های بندبند انعطاف پذیر شعاع‌فلسی، که توسط عضلات قاعده آن حرکت داده می‌شوند، تشکیل شده‌اند. این ساختار ماهی را قادر می‌سازد که باله‌هایش را خم کند و شکل‌شان را تغییر دهد و ظریف‌ترین حرکات را با دقت حیرت‌انگیزی انجام دهد. باله فرد پشتی اسبک‌ماهی و کاردک‌ماهیان که ماهی را به آرامی به جلو می‌برند، مثال‌هایی از عمل حرکتی این باله‌ها می‌باشند، ولی تقریباً تمام ماهیها قدرت مانور خود را مدیون این ساختار پیشرفته باله هستند. گاهی، مثل حالت خروسک‌ماهیان باله‌های سینه‌ای آزاد در حالی که ماهی به جلو قدم برمی‌دارد برای نمونه برداری از کف بکار می‌روند. با وجود این تمام ماهیهای استخوانی دارای باله‌های انعطاف‌پذیر نیستند. مثلاً شعاع‌های باله سینه‌ای بادبان‌ماهی باله کوتاه، ماهی‌تن و نیزه‌ماهی استخوانی شده و به هم چسبیده‌اند تا ورقه‌های سخت بالابری را شبیه آنهایی که در کوسه‌های بزرگ وجود دارد، ایجاد کنند، به جز این که در اینها می‌توانند از عقب، به طرف بدن جمع شوند (به جز در بادبان‌ماهی باله کوتاه).
بیماریهای ماهیان
عوامل بیماری‌زا در ماهیان به طور کلی به چهار گروه تقسیم می‌شوند: عوامل ویروسی، عوامل میکروبی (باکتریایی)، عوامل قارچی و جلبکی، و عوامل انگلی. هر گروه از عوامل بیماری‌زا دارای نشانه‌های خاصی در ماهیان هستند به عبارت دیگر عوامل بیماری‌زا پس از پیشرفت، تغییراتی در رفتار ماهی ایجاد می‌کنند که اغلب با برخی نشانه‌های ظاهری همراه است.
از جمله تغییرات خاصی که ماهی مبتلا به بیماری از خود بروز می‌دهد، عبارت‌اند از: از دست دادن اشتها، پراکندگی غیر طبیعی در استخر مانند شنا در سطح آب، جمع شدن در کنار استخر یا جمع شدن در قسمت‌های ورودی و خروجی آب استخر، چرخیدن و از دست دادن تعادل، سست شدن و از دست دادن توانایی تحمل فشارهای عادی و...
از جمله علایم فیزیکی که ممکن است در بدن ماهی بیمار ظاهر شود نیز عبارت‌اند از: بی رنگ شدن برخی از نواحی بدن، ورم بدن یا برانشی‌ها، برجسته شدن چشم، خراشیدگی یا زخم روی سر، بدن و باله‌ها، تغییر رنگ بافت‌ها مانند کم رنگ شدن کبد و کلیه، خونریزی در برخی بافت‌ها و...
بیماریهای ویروسی
تاکنون در ماهیها سه نوع بیماری ویروسی شناسایی شده هر سه نوع بیماری باعث مرگ و میرهای زیاد در ماهیان پرورشی جوان می‌شوند. این سه بیماری عبارت‌اند از:
بیماری خونریزی پوزه یا سپتی سمی هموراژیک ویروسی قزل‌آلای رنگین کمان
بیماری فساد بخش‌های خون ساز یا نکروز هماتوپوتیک عفونی
بیماری فساد پانکراس یا نکروز لوزالمعده‌ای عفونی (IPN)
تیلاپیا
تیلاپیا (به انگلیسی: Tilapia) نوعی ماهی است. جنس تیلاپیا از اعضای خانواده سیکلید و از راسته سوف‌ماهیان است که داری بدنی مستطیلی شکل با فلس‌های ریز هستند. باله پشتی بلندی با ۲۳ تا ۳۱ خار و شعاع دارند. بینی آنها دارای یک سوراخ در هر دو طرف است.
جنس تیلاپیا دارای دو زیر جنس است که تفاوت اساسی آنها در روش تولید مثلشان است.
زیستگاه
زیستگاه اصلی این ماهی شرق آفریقا به ویژه کنیا است. ژاپنی‌ها به عنوان ماهی خوراکی تیلاپیا را از مالزی به کشور خود بردند و به عنوان گونه پرورشی معرفی کردند. امروزه تیلاپیا در ژاپن، روسیه، هند و بخش‌هایی از آمریکا و اروپا پرورش داده می‌شود. جدیداً این ماهی با وجود مخالفت سازمان محیط زیست وارد ایران شده و توسط شیلات توسعه یافته است. هنوز تحقیقات مشخصی در مورد عوارض زیست محیطی استفاده از این ماهی در ایران صورت نگرفته است.
تغذیه
بیشتر تیلاپیاها میکروفیت خوار هستند اما تعدادی از آنها گیاهان عالی‌تر را ترجیح می‌دهند و در محل‌هایی که دیگر گونه‌های پرورشی از پلانکتون‌ها تغذیه می‌کنند از گیاهان عالی استفاده می‌کنند. گونه‌هایی که خارهای آبششی کوتاه تر و زمخت تری دارند از ذرات غذایی بزرگتر تغذیه می‌کند.
شرایط فیزکو شیمیایی
ماهی تیلاپیا یوری هالین است و می‌تواند در آب دریا نیز زندگی کند. اکثر گونه‌های آن در آّبهای لب شور یافت می‌شوند اما برخی از گونه‌ها در آب دریا هم تخم ریزی می‌کنند. آنها کمتر حالت تهاجمی دارند و اگر گاهی از آنها این رفتار دیده شود بدلیل عوامل جنسی، دما و تراکم جمعیت می‌باشد. محدوده دمای بهینه رشد آنها ۲۵ تا ۳۰ درجه سانتی گراد است و در این دماها تخم ریزی می‌کنند. حد کشنده دمایی آنها ۹ تا ۱۳ درجه سانتی گراد است.
تولید مثل
برای انجام تخمریزی نیاز به ۲۵ تا ۳۰ عدد ماهی ماده و حدود ۱۲ تا ۱۵ نر در هر ۱۰۰۰ متر مربع می‌باشد. لاروها در سن ۲ تا ۳ ماهگی با طولی معادل ۶ تا ۱۰ سانتی‌متر بالغ می‌شوند. در آب و هوای معتدله تولید مثل در حدود ۲ ماه متوقف می‌شود. مولدین تیلاپیا جمعیت خود را تا حد اشباع استخر افزایش می‌دهند. برای جلوگیری از این عمل روش‌های زیر پیشنهاد می‌گردد: کاهش مدت زمان رشد ماهی، استفاده از ماهیان شکارچی و تفکیک مولدین و لاروها.
میزان اسید چرب امگا3 در تیلاپیای پرورشی
مطالعات نشان داده است که ماهی پرورشی تیلاپیا میزان بالایی اسید چرب امگا 6 دارد و ممکن است به علت سطح پایین اسید چرب امگا 3 و میزان بالای اسید چرب امگا6 به ویژه برای بیمارانی که مشکلات قلبی، آرتروز، آسم و دیگر بیماریهای مربوط به التهاب بیش از حد دارند، مضر باشد. در این تحقیقات که از کروماتوگرافی گازی برای تجزیه و تحلیل اسیدهای چرب 30 نوع ماهی پرورشی و دریایی پر مصرف استفاده شد، قزل‌آلای پرورشی و سالمون میزان مناسبی از اسید چرب امگا3 در مقابل اسید چرب امگا6 داشتند ولی در مقابل تیلاپیلای پرورشی نسبت ناسالمی از این اسیدهای چرب داشت.
سیکلید ایرانی
سیکلید ایرانی (به انگلیسی: Iranocichla) یک ماهی سیکلید دهان‌پرور است که اندازه آن به ۱۰ سانتی‌متر می‌رسد، که در جنوب ایران و در تنگه هرمز می‌زیستد. این ماهی تنها سیکلید کشور ایران است. برخی باور دارند که این گونه به شدت در معرض انقراض است.
پرنده‌ماهی
پرنده‌ماهیان یا ماهیان پرنده نام خانواه‌ای از ماهی‌هاست که از بیش از ۵۰ گونه تشکیل می‌گردد. ماهی پرنده در تمامی اقیانوسها بویژه در آبهای مناطق حاره‌های اقیانوس اطلس، اقیانوس آرام واقیانوس هند یافت می‌شوند.ماهیان طویلی هستند که بدنشان به میزان وسیعی حالت استوانه‌ای دارد (در مقطع عرضی گرد است) و در بعضی از گونه‌ها از سطح شکمی پهن است.
چشمگیرترین ویژگی آنها باله‌های به شکلی غیر طبیعی بزرگ آنها است که آنها را قادر می‌سازد که پرواز یا سرش کوتاهی بر فراز آبها داشته باشند و بتوانند از دست صیادنشان بگریزند.
مشخصات ظاهری
پرنده‌ماهیان دارای پوزه کند و کوتاه‌تر از چشم هستند (در تمام گونه‌های اقیانوس هند).
دهان آنها کوچک است و دندان‌های آرواره‌ای وجود ندارد یا اینکه بسیار کوچکند. خارهای آبششی در این ماهیان به خوبی توسعه یافته‌اند و استخوان‌های حلقی فوقانی سومین کمان آبششی به یکدیکر نزدیک هستند، اما به یک صفحه منفرد جوش نخورده‌اند.
آنها هیچ خاری در باله ندارند و باله‌های پشتی و مخرجی به یک اندازه در عقب بدن قرار گرفته‌اند، قاعده‌های آنها کوتاه هستند و در مقابل یکدیگر واقع شده‌اند. باله‌های سینه‌ای در قسمت بالای دو طرف بدن قرار دارند و بسیار طویل هستند و همواره به عقب مبدا باله پشتی کشیده می‌شوند. باله‌های لگنی این ماهیان در موقیت شکمی قرار دارند و در بسیاری از گونه‌ها بسیار بزرگ شده‌اند. باله دمی عمیقاً دو شاخه بوده و قطعه تحتانی آن طویل تر از قطعه فوقانی است.
خط جانبی بر روی قسمت پایین بدن آنها قرار گرفته است، فلس‌ها بزرگ و دایره‌ای هستند و به راحتی می‌ریزند.
قسمت بالا تیره و پایین کمرنگ است. رنگهای تیره در هنگام حیات آبی رنگین کمانی یا سبز هستند. باله‌های سینه‌ای در بعضی از گونه‌ها نقاط تیره یا خطوط کمرنگ دارند. باله پشتی در بعضی از گونه‌ها دارای رنگدانه‌های سیاه است. غالباً باله پشتی در ماهیان جوان بلندتر از ماهیان بالغ و باله‌های سینه‌ای کوتاه تر هستند، الگوهای رنگ متغیر هستند. غالباً نقاط و خطوط توسعه یافته‌اند. در بسیاری از گونه‌ها سبیلک‌های چانه‌ای قابل مشاهده‌اند.
ماهیان پرنده در آبهای سطحی اقیانوس‌های آزاد و نواحی نزدیک ساحل به سر می‌برند. آنها به خاطر عادت جست و خیز به خارج از آب و سر خوردن در یک مسیر طولانی به کمک باله‌های سینه‌ای توسعه یافته (ماهیان سر خورنده با دو بال) و گاهی اوقات با باله‌های لگنی (ماهیان سر خورنده با چهار بال) معروف هستند.
اگر چه معمولاً ماهیان پرنده به عنوان غذا مورد توجه قرار گرفته‌اند، اما فقط صید تجاری محدودی برای استحصال این منابع صورت می‌گیرد.
گونه‌های موجود در ایران
ماهی پرنده آفریقایی (Paraexocetus mento) از خانواده پرنده‌ماهیان با بیشینه درازای استاندارد ۱۰ سانتی متر.
ماهی پرنده پولک درشت (Cypselurus oligolepis) از خانواده پرنده‌ماهیان با بیشینه درازای استاندارد ۲۰ سانتی متر.
رکورد پرواز
در ماه می ۲۰۰۸ دسته‌ای از شبکه تلویزیونی ان ایچ کی ژاپن موفق به فیلمبرداری یک ماهی پرنده در کنار جزیره یاکوشیمای ژاپن شدند که این پرواز ۴۵ ثانیه ادامه داشت.
مقوا گوژپشت
مقوا گوژپشت (Indian threadfish) نام نوعی ماهی است.
بدن این گونه لوزی و فشرده‌است. باله پشتی اول درانواع جوان دارای شعاع‌های سخت خیلی کوتاه می‌باشد و در بالغین این شعاع‌ها دیده نمی‌شود. شعاع‌های باله پشتی و باله مخرجی خیلی بلند و مساوی با درازای بدن است. خارهای باله پشتی کوچک و تحلیل رفته، باله پشتی اول دارای ۶ عدد شعاع سخت و باله پشتی دوم دارای یک شعاع سخت و ۱۸ تا ۲۰ شعاع نرم و باله مخرجی دارای یک شعاع سخت و ۱۸ تا ۲۰ شعاع نرم می‌باشد. فلس‌ها واضح نبوده و در پوست فرو رفته‌است. فلس‌ها غالبا از نوع شانه‌ای می‌باشند. گودی پیش چشمی تقریبا مساوی بادو قطر چشم. رنگ بدن نقره‌ای سفید با لکه‌های سیاه روی سرپوشش آبششی می‌باشد. تعداد خارهای آبششی روی بخش پایین اولین کمان آبششی ۲۱ تا ۲۶ عدد می‌باشد . نکته قابل توجه آن است که افراد جوان بر روی باله پشتی و مخرجی واجد رشته‌هایی نسبتا طویل هستند.
انواع بالغ به صورت گله‌های بزرگ در مناطق ساحلی حرکت می‌کنند انواع جوان معمولاً به صورت انفرادی حرکت کرده و اغلب وارد مصب می‌شوند و تغذیه آنها از ماهی و اسکوییدهای کوچک و سخت پوستان می‌باشد.
محل زندگی آن اقیانوس هند، مجمع‌الجزایر مالایا و ما بعد آن تا چین، فرموز و جزایر ساندویچ سوسایتی و هاوایی می‌باشد. در سراسر خلیج فارس و دریای عمان پراکندگی دارد.
بیشینه درازای بدن ۱۵۰ سانتی‌متر می‌باشد.
نام محلی : شنگ
keywords : ایف آی دی،سایت ایف آی دی،مقاله ایف آی دی
ماهی یک مهره‌دار خونسرد و آبشش‌دار است که در آب زندگی می‌کند. ماهیها (با بیش از ۲۷۳۱۵ گونه) یک گروه پراتبار (پارافیلتیک) هستند و به سه گروه ماهیهای استخوانی (استیکتیس Osteichthyes)، با (۲۲۰۰۰ گونه)، ماهیهای غضروفی (کندریکتیس Chondrichthyes با بیش از ۸۰۰ گونه) و گروههای مختلف ماهیهای بدون آرواره (۷۵ گونه) از جمله ماهیهای مکنده و دهان‌گِرد (hagfish) تقسیم می‌شوند. ماهیها در اندازه‌های مختلف به چشم می‌خورند و طول آنها از ۴۵ فوت مثل کوسه نهنگی تا ۸ میلیمتر مثل گوبی کوتوله (dwarf goby) متغیر می‌باشد. جانوران آبزی دیگر همانند عروس دریایی و ماهی مرکب ماهیهای حقیقی نیستند.
برای نمونه برخی از ماهیان چون صخره‌های ناهنجار و برخی مانند کرمهای لولنده هستند. بعضی تخت و مسطح چون کلوچه آردی و پاره‌ای مانند توپ هستند. ماهیان همه گونه رنگی دارند. یعنی همه رنگهای رنگین کمان. بسیاری از ماهیان رنگهای روشن همچون رنگهای درخشان و روشن پرندگان. سرخ تند زرد آبی و ارغوانی و صدها نمونه و گونه رنگ زیبا و دلربا و طرح‌های راه راه و خطوط شبیه توری یا نقطه چین دارند.
کوچک‌ترین ماهی پیگمی گابی فیلیپینی است که کمتر از ۱۳ میلیمتر در کمال رشد طول دارد. بزرگ‌ترین ماهی شارک وال می‌باشد که در رشد کامل ۱۸ متر طول و ۱۴ تن وزن دارد. این ماهی جانوران کوچک دریایی و گیاهان را می‌خورد و به طور کلی بی آزارتر از ماهیان دیگر نسبت به انسان است. خطرناکترین ماهی تنها چند کیلوگرم وزن دارد. سنگ ماهی که برآمدگی زهرداری دارد که می‌تواند با زهرش آدمی را در چند دقیقه بکشد. ماهیها تقریباًٌ در همه آبها زندگی می‌کنند: در آبهای در نقطه یخ زدن قطب شمال و در رودها و جویبارهای بخارآلود جنگلهای استوایی و در جویبارهای خروشان کوهستانها و در آبهای رودهای آرام زیرزمینی. برخی از ماهیان سفرها و مهاجرتهایی سرتاسری اقیانوسی می‌کنند. ماهیان دیگر بیشتر زندگی خود را درون شنها و کف اقیانوسها می‌گذرانند. بیشتر ماهیان هرگز اب را ترک نمی‌گویند. اما برخی از ماهیان ممکن است ماهها در بستر خشک رودخانه زنده بمانند.
یک نوع ماهی به نام آناباس در سواحل فیلیپین، مالزی و مشرق هند وجود دارد که پس از این که بر اثر طغیان آب از آب دریا بدور و در برکه‌ای خشک شد از میان گل و لای خزان خزان همچون خزندگان راه می‌روند تا خود را به دریا برساند. ماهیان برای آدمی اهیمت بسیار دارند، خوراک میلیون‌ها نفر از مردم از ماهی فراهم می‌شود عده‌ای برای تفریح به شکار ماهی می‌روند و بسیاری آنها را همچون جانوران دست آموز در آکواریوم و غیره نگه می‌دارند. ماهیان در تعادل طبیعت نقش مهمی دارند. ماهیان گیاهان و جانوران آبزی را می‌خورند و باز خوراک گیاهان و جانوران می‌گردند و ماهیان تعادل مجموع کلی گیاهان و جانوران کرده زمین برقرار می‌سازند.
همه ماهیان مهره دار و دارای آلت تنفسی مخصوصی برای دم و بازدم در آب و خونسرد هستند. ماهیان نمی‌توانند حرارت بدن خود را با حرارت محیط اطراف خود میزان کنند. بعلاوه تقریباًٌ همه ماهیان باله‌ها و پره‌هایی دارند که در شنا کردن به کار می‌روند. جانوران آبی دیگر مانند دلفین‌ها و وال‌ها شبیه ماهی به نظر می‌رسند گرچه مهره دار و باله دار می‌باشند ولی بر خلاف ماهیان بچه زا هستند و بچه‌های خود را شیر می‌دهند به علاوه بر خلاف ماهیان با شش دم و بازدم می‌کنند همچنین خونگرمند.
خصوصیات ماهیها
ماهیهای زیادی در آبهای شور و شیرین زندگی می‌کنند که از لحاظ شکل، رنگ، اندازه، نوع غذا، نوع رفتار، محل زندگی با هم تفاوت دارند.
از لحاظ نوع غذا ماهیها را می‌توان به ۳ گروه اجمالی زیر تقسیم کرد:
الف) گوشت‌خوار مانند:اسکار، کوسه‌ماهی، پیرانا و غیره ب) همه چیز خوار مانند: گربه ماهی ج) گیاه‌خوار مانند: مولی
از لحاظ رفتار می‌توان رفتارهای زیر را برای ماهیها عنوان نمود:
الف) ماهیهای صلح جو با رفتار مسالمت آمیز مانند گلدفیش، گوپی، مولی وغیره ب) ماهیهای با رفتار خشن مانند پیراناها، کوسه ماهی، اسکار و غیره ج) ماهیهای انزوا طلب مانند مارماهی، سفره ماهی وغیره د) ماهیهایی با زندگی گروهی مانند پیراناها، بارب و غیره
از لحاظ زندگی ماهیها را به دسته‌های زیر تقسیم می‌کنند:
الف) آب شور مانند کوسه ماهی، نهنگ، دلفین و غیره ب) آب شیرین مانند بارب، قزل آلا و غیره ج) سطح آب د) لایه‌های میانی آب ر) اعماق آب و کف دریا
اسکلت بعضی از ماهیها غضروفی است مانند کوسه ماهی، اره ماهی، ماهی خاویار، سفره ماهی و غیره. داشتن باله و آبشش، ماهی را برای زیستن در آب سازگار می‌کند. بیشتر ماهیها دارای فلس هستند. به نوع خاصی از فلس پولک گفته می‌شود.
ماهیها از طریق آبشش تنفس می‌کنند. آبشش ۲ نوع است، ۱- داخلی ۲- خارجی، آبشش‌های داخلی آبشش‌هایی هستند که پوششی دارند ولی آبشش‌های خارجی پوششی ندارند. ماهیها وقتی رشد می‌کنند، پولک‌هایی در می‌آورند که با دیگر پولک‌ها تفاوت دارد وبه راحتی تشخیص داده می‌شوند. دو خط جانبی روی پهلوهای ماهی است که از سلول‌های حساسی ساخته شده‌است، که به وسیلهٔ آن ماهی از تغییرات محیط خود با خبر می‌شود. بادکنکی در شکم ماهی وجود دارد که ماهی می‌تواند هوا وارد یا خارج از آن کند و بدین وسیله وزن خود را تغییر دهد و سبک و سنگین شود.
بوم‌شناسی ماهی
ماهیها را می‌توان تقریباً در همه نوع آب، چه شیرین چه شور، چه کم عمق درست زیر سطح آب و چه با عمق هزاران متر یافت. ولیکن دریاچه‌های بسیار شور همانند دریاچه گریت سالت Great salt lake واقع در ایالت یوتای آمریکا زیستگاه خوبی برای زندگی ماهیها نیست. بعضی از گونه‌های ماهی فقط جهت نگهداری و نمایش در اکواریوم پرورش داده می‌شوند. ماهیها به‌عنوان یک منبع مهم مواد غذایی بشمار می‌آیند. دیگر جانوران آبزی نظیر نرم تنان و سخت پوستان که معمولاً ماهی صدف نامیده می‌شوند.) اغلب زمانی به‌عنوان ماهی در نظر گرفته می‌شوند که به‌عنوان غذا مورد استفاده قرار گیرند. گرفتن ماهی به‌عنوان غذا و یا به منظور ورزش، ماهی گیری نامیده می‌شود. برداشت سالانه از تمام حوزه‌های ماهیگیری جهان در حدود ۱۰۰ میلیون تن می‌باشد.
صید بی‌رویه ماهی نسل گونه‌های مختلف ماهی را به خطر انداخته‌است. گزارشی که در ۱۵ می‌سال ۲۰۰۳ در مجله Nature منتشر شده، حاکی از این بود که صید بی‌رویه سازمان یافته گونه‌های مختلف ماهی در اقیانوس‌های بزرگ به حدی زیاد بوده‌است که تنها کمتر از ۱۰ در صد از تعداد ماهیهایی که در سال ۱۹۵۰ وجود داشتند، باقی‌مانده‌اند. بویژه کوسه‌ها، ماهیهای روغن (کاد مُرُو) ی اقیانوس اطلس و ماهیهای ساردین اقیانوس آرام در خطر می‌باشند. نویسندگان بر کاهش، جدی، سریع و فوری صید ماهی و محافظت از زیستگاههای اقیانوسی در سرتاسر جهان توصیه اکید دارند.
چگونگی حرکت ماهیها
ماهی به‌وسیله حرکت دادن قسمت عقبی بدن خود به سمت جلو حرکت می‌کند. ماهیچه‌های که دو طرف ستون فقرات (اسخوانهای پشتی) او را پوشانده‌اند حرکت دم او را کنترل می‌کنند ماهی ابتدا این ماهیچه را به یک طرف می‌کشاند و بعد به طرف دیگر و هم‌زمان دم خود را از یک طرف به طرف دیگر حرکت می‌دهد و به این ترتیب به جلو حرکت می‌کند ماهیها برای حرکت به سمتهای راست و چپ و همچنین بالا و پایین از باله‌های خود استفاده می‌کنند.
ریخت‌شناسی ماهیها
ریخت‌شناسی ماهیها عمدتاً شامل بررسی ویژگی‌های ظاهری آنهاست. این ویژگی‌ها شامل شکل کلی بدن، شکل باله‌ها، دهان، فلس‌ها و سایر اندام‌های واقع بر روی بدن است. ماهیها در طی سیر تکاملی خود تغییرات بسیاری نسبت به نیای دوکی شکل خودکرده‌اند و در نتیجه ماهیهای کنونی آن چنان متنوع‌اند که دسته‌بندی و تعریف آنها به طور مختصر مشکل است. نیای دیرین ماهیها از نظر شکل کلی احتمالاً چیزی شبیه دندان‌مخروطی‌ها یا طنابداران اولیه امروزی آمفیوکسوس بوده‌است. در بین زیاگان کامبرین میانی بورگس شیل غرب کانادا، سنگواره طنابدارمانند کمیابی به نام پایکایا وجود دارد که به نظر می‌رسد بدن دوکی شکل با یک سری میوتوم‌های V شکل همانند آمفیوکسوس دارد که در طول نوتوکورد پشتی قرار گرفته‌اند. ولی هنوز دانسته‌های ما در مورد منشأ اولیه ماهیها اندک است.
شکل بدن
بسیاری از ماهیهای امروزی بدن دوکی شکل کشیده دارند، ولی اشکال دیگر مانندکروی (ماهی بادکنکی و بعضی ازقلاب‌ماهیان)، دراز (مارماهی مهاجر، مارماهی دهانگرد، نی‌ماهی) فشرده از پشت (سپرماهی‌ها)، فشرده از طرفین (خورشیدماهی، کفشک‌ماهی، بسیاری از ماهیهای مرجانی) نیز یافت می‌شود. نهایت تغییر شکل بدن در اسبک‌ماهی‌های عجیب استوایی که شبیه گیاهان آبزی متحرک به نظر می‌رسند، و در بسیاری از لاروهای ماهیها که غالباً از بالغین کاملاً متفاوت هستند، دیده می‌شود.
پوشش بدن
سطح بدن ماهیها معمولاً با فلس یا دندانه‌های کم و بیش مشخص سخت و هم‌پوشان که یک لایه بافت پوششی روی آن قرار گرفته، پوشیده شده‌است. گاهی همانند مارماهیان مهاجر، فلس‌ها در زیر لایه‌های ضخیم پوششی به نحوی پنهان شده‌اند که به نظر می‌رسد فاقد فلس هستند، ولی در سایر ماهیها همچون کوسه‌ها، خاربالگان و کاوکباله، گرچه فلس‌ها همچنان توسط یک لایه پوششی پوشیده شده، ولی در سطح بدن قرار دارند. شکل نقوش و ساختمان فلس‌ها در گروههای مختلف ماهیها فرق می‌کند، و در رده‌بندی سنگواره ماهیها حائز اهمیت است. شگفت این که ساختمان فلس هنوز در بسیاری از گروه‌ها به خوبی شناخته شده نیست. در ماهیهای استخوانی فلس‌ها همراه با اندازه ماهی رشد می‌کند و در ماهیهای ساکن آبهای معتدل که میزان رشد بستگی به فصل دارد، در زمستان و تابستان مقادیر متفاوتی به فلس افزوده می‌شود. حلقه‌های سالانه‌ای که بدین طریق تشکیل می‌شود در تعیین سن مهم هستند. فلس‌های (دندانه‌های) کوسه‌ها با رشد بین فلس‌های موجود به وجود می‌آیند، بنابراین برای تعیین سن کوسه‌ها قابل استفاده نیستند (در این مورد حلقه‌های مهره یا خارها مفیدتر هستند). بسیاری از شیارهای سطحی و خارهای روی فلس‌ها احتمالاً در کنترل جریان آب اطراف ماهی مهم هستند. در ماهی پرباله طرح کشسانی درهم بافته فلس‌های لوزی شکل برای هدایت هوا به داخل کیسه شنا به کار می‌رود.
باله‌ها
ماهیها اغلب تعدادی باله فرد و باله‌های زوج سینه‌ای و شکمی را دارند. دهانگردماهیان و عجوزه‌ماهیان امروزی فاقد باله‌های زوج هستند (گرچه بعضی از بی‌آروارگان سنگواره‌ای آنها را داشتند)؛ باله‌های زوج ماهیهای آرواره‌دار ممکن است از چین‌های پوستی از نوعی که در آرواره‌داران سنگواره‌ای دوره سیلورین بالایی وجود داشته، منشأ گرفته باشند. با طهور باله‌های زوج، ماهیها توانایی مانور بسیار بیشتری به دست آوردند و بسته به نحوه زندگیشان تنوع بسیاری در شکل، از چین‌های بالا برنده (گاهی برای پرواز به کار می‌روند)، تا پاهای قدم‌زن، مکش، و سکان، نشان دادند. ساختمان باله نیز در ماهیهای مختلف متنوع است. در کوسه‌ها، باله‌ها در پایه‌شان توسط صفحات غضروفی و یک سری غضروف‌های شعاعی مستحکم شده‌اند. شعاع‌شاخی کلاژنی سخت و مومانند از شعاع‌ها به طرف لبه‌های باله کشیده می‌شوند. چنین باله‌هایی ثابت هستند و نمی‌توانند تغییر شکل بدهند یا جمع شوند ولی می‌توانند توسط عضلات متصل به غضروف‌های قاعده‌ای خم شوند. در سپرماهی‌ها، عضله جداگانه‌ای در طول هر شعاع بندبند درازِ باله‌های زوج که نتیجتاً تحرک بیشتری دارند، متصل است و به همراه بال زدن سپرماهی‌ها به طرف بالا و پایین خم می‌شوند. شگفت‌آور این که ضمن این روش شنا، بسیاری از سپرماهی‌ها می‌توانند در کف دریا با استفاده از چند شعاع اول باله شکمی (که از بقیه جدا هستند) مثل پا به آهستگی قدم بزنند. جدای از باله‌های نخ‌مانند و متحرک شش‌ماهی‌آفریقایی و باله‌های قابل چرخش و انعطاف‌پذیر ماهی کاوکباله، عضلات ماهیها، بیشترین پیچیدگی را در ماهیهای استخوانی عالی دارند که باله‌ها در اطراف شعاع‌های بندبند انعطاف پذیر شعاع‌فلسی، که توسط عضلات قاعده آن حرکت داده می‌شوند، تشکیل شده‌اند. این ساختار ماهی را قادر می‌سازد که باله‌هایش را خم کند و شکل‌شان را تغییر دهد و ظریف‌ترین حرکات را با دقت حیرت‌انگیزی انجام دهد. باله فرد پشتی اسبک‌ماهی و کاردک‌ماهیان که ماهی را به آرامی به جلو می‌برند، مثال‌هایی از عمل حرکتی این باله‌ها می‌باشند، ولی تقریباً تمام ماهیها قدرت مانور خود را مدیون این ساختار پیشرفته باله هستند. گاهی، مثل حالت خروسک‌ماهیان باله‌های سینه‌ای آزاد در حالی که ماهی به جلو قدم برمی‌دارد برای نمونه برداری از کف بکار می‌روند. با وجود این تمام ماهیهای استخوانی دارای باله‌های انعطاف‌پذیر نیستند. مثلاً شعاع‌های باله سینه‌ای بادبان‌ماهی باله کوتاه، ماهی‌تن و نیزه‌ماهی استخوانی شده و به هم چسبیده‌اند تا ورقه‌های سخت بالابری را شبیه آنهایی که در کوسه‌های بزرگ وجود دارد، ایجاد کنند، به جز این که در اینها می‌توانند از عقب، به طرف بدن جمع شوند (به جز در بادبان‌ماهی باله کوتاه).
بیماریهای ماهیان
عوامل بیماری‌زا در ماهیان به طور کلی به چهار گروه تقسیم می‌شوند: عوامل ویروسی، عوامل میکروبی (باکتریایی)، عوامل قارچی و جلبکی، و عوامل انگلی. هر گروه از عوامل بیماری‌زا دارای نشانه‌های خاصی در ماهیان هستند به عبارت دیگر عوامل بیماری‌زا پس از پیشرفت، تغییراتی در رفتار ماهی ایجاد می‌کنند که اغلب با برخی نشانه‌های ظاهری همراه است.
از جمله تغییرات خاصی که ماهی مبتلا به بیماری از خود بروز می‌دهد، عبارت‌اند از: از دست دادن اشتها، پراکندگی غیر طبیعی در استخر مانند شنا در سطح آب، جمع شدن در کنار استخر یا جمع شدن در قسمت‌های ورودی و خروجی آب استخر، چرخیدن و از دست دادن تعادل، سست شدن و از دست دادن توانایی تحمل فشارهای عادی و...
از جمله علایم فیزیکی که ممکن است در بدن ماهی بیمار ظاهر شود نیز عبارت‌اند از: بی رنگ شدن برخی از نواحی بدن، ورم بدن یا برانشی‌ها، برجسته شدن چشم، خراشیدگی یا زخم روی سر، بدن و باله‌ها، تغییر رنگ بافت‌ها مانند کم رنگ شدن کبد و کلیه، خونریزی در برخی بافت‌ها و...
بیماریهای ویروسی
تاکنون در ماهیها سه نوع بیماری ویروسی شناسایی شده هر سه نوع بیماری باعث مرگ و میرهای زیاد در ماهیان پرورشی جوان می‌شوند. این سه بیماری عبارت‌اند از:
بیماری خونریزی پوزه یا سپتی سمی هموراژیک ویروسی قزل‌آلای رنگین کمان
بیماری فساد بخش‌های خون ساز یا نکروز هماتوپوتیک عفونی
بیماری فساد پانکراس یا نکروز لوزالمعده‌ای عفونی (IPN)
تیلاپیا
تیلاپیا (به انگلیسی: Tilapia) نوعی ماهی است. جنس تیلاپیا از اعضای خانواده سیکلید و از راسته سوف‌ماهیان است که داری بدنی مستطیلی شکل با فلس‌های ریز هستند. باله پشتی بلندی با ۲۳ تا ۳۱ خار و شعاع دارند. بینی آنها دارای یک سوراخ در هر دو طرف است.
جنس تیلاپیا دارای دو زیر جنس است که تفاوت اساسی آنها در روش تولید مثلشان است.
زیستگاه
زیستگاه اصلی این ماهی شرق آفریقا به ویژه کنیا است. ژاپنی‌ها به عنوان ماهی خوراکی تیلاپیا را از مالزی به کشور خود بردند و به عنوان گونه پرورشی معرفی کردند. امروزه تیلاپیا در ژاپن، روسیه، هند و بخش‌هایی از آمریکا و اروپا پرورش داده می‌شود. جدیداً این ماهی با وجود مخالفت سازمان محیط زیست وارد ایران شده و توسط شیلات توسعه یافته است. هنوز تحقیقات مشخصی در مورد عوارض زیست محیطی استفاده از این ماهی در ایران صورت نگرفته است.
تغذیه
بیشتر تیلاپیاها میکروفیت خوار هستند اما تعدادی از آنها گیاهان عالی‌تر را ترجیح می‌دهند و در محل‌هایی که دیگر گونه‌های پرورشی از پلانکتون‌ها تغذیه می‌کنند از گیاهان عالی استفاده می‌کنند. گونه‌هایی که خارهای آبششی کوتاه تر و زمخت تری دارند از ذرات غذایی بزرگتر تغذیه می‌کند.
شرایط فیزکو شیمیایی
ماهی تیلاپیا یوری هالین است و می‌تواند در آب دریا نیز زندگی کند. اکثر گونه‌های آن در آّبهای لب شور یافت می‌شوند اما برخی از گونه‌ها در آب دریا هم تخم ریزی می‌کنند. آنها کمتر حالت تهاجمی دارند و اگر گاهی از آنها این رفتار دیده شود بدلیل عوامل جنسی، دما و تراکم جمعیت می‌باشد. محدوده دمای بهینه رشد آنها ۲۵ تا ۳۰ درجه سانتی گراد است و در این دماها تخم ریزی می‌کنند. حد کشنده دمایی آنها ۹ تا ۱۳ درجه سانتی گراد است.
تولید مثل
برای انجام تخمریزی نیاز به ۲۵ تا ۳۰ عدد ماهی ماده و حدود ۱۲ تا ۱۵ نر در هر ۱۰۰۰ متر مربع می‌باشد. لاروها در سن ۲ تا ۳ ماهگی با طولی معادل ۶ تا ۱۰ سانتی‌متر بالغ می‌شوند. در آب و هوای معتدله تولید مثل در حدود ۲ ماه متوقف می‌شود. مولدین تیلاپیا جمعیت خود را تا حد اشباع استخر افزایش می‌دهند. برای جلوگیری از این عمل روش‌های زیر پیشنهاد می‌گردد: کاهش مدت زمان رشد ماهی، استفاده از ماهیان شکارچی و تفکیک مولدین و لاروها.
میزان اسید چرب امگا3 در تیلاپیای پرورشی
مطالعات نشان داده است که ماهی پرورشی تیلاپیا میزان بالایی اسید چرب امگا 6 دارد و ممکن است به علت سطح پایین اسید چرب امگا 3 و میزان بالای اسید چرب امگا6 به ویژه برای بیمارانی که مشکلات قلبی، آرتروز، آسم و دیگر بیماریهای مربوط به التهاب بیش از حد دارند، مضر باشد. در این تحقیقات که از کروماتوگرافی گازی برای تجزیه و تحلیل اسیدهای چرب 30 نوع ماهی پرورشی و دریایی پر مصرف استفاده شد، قزل‌آلای پرورشی و سالمون میزان مناسبی از اسید چرب امگا3 در مقابل اسید چرب امگا6 داشتند ولی در مقابل تیلاپیلای پرورشی نسبت ناسالمی از این اسیدهای چرب داشت.
سیکلید ایرانی
سیکلید ایرانی (به انگلیسی: Iranocichla) یک ماهی سیکلید دهان‌پرور است که اندازه آن به ۱۰ سانتی‌متر می‌رسد، که در جنوب ایران و در تنگه هرمز می‌زیستد. این ماهی تنها سیکلید کشور ایران است. برخی باور دارند که این گونه به شدت در معرض انقراض است.
پرنده‌ماهی
پرنده‌ماهیان یا ماهیان پرنده نام خانواه‌ای از ماهی‌هاست که از بیش از ۵۰ گونه تشکیل می‌گردد. ماهی پرنده در تمامی اقیانوسها بویژه در آبهای مناطق حاره‌های اقیانوس اطلس، اقیانوس آرام واقیانوس هند یافت می‌شوند.ماهیان طویلی هستند که بدنشان به میزان وسیعی حالت استوانه‌ای دارد (در مقطع عرضی گرد است) و در بعضی از گونه‌ها از سطح شکمی پهن است.
چشمگیرترین ویژگی آنها باله‌های به شکلی غیر طبیعی بزرگ آنها است که آنها را قادر می‌سازد که پرواز یا سرش کوتاهی بر فراز آبها داشته باشند و بتوانند از دست صیادنشان بگریزند.
مشخصات ظاهری
پرنده‌ماهیان دارای پوزه کند و کوتاه‌تر از چشم هستند (در تمام گونه‌های اقیانوس هند).
دهان آنها کوچک است و دندان‌های آرواره‌ای وجود ندارد یا اینکه بسیار کوچکند. خارهای آبششی در این ماهیان به خوبی توسعه یافته‌اند و استخوان‌های حلقی فوقانی سومین کمان آبششی به یکدیکر نزدیک هستند، اما به یک صفحه منفرد جوش نخورده‌اند.
آنها هیچ خاری در باله ندارند و باله‌های پشتی و مخرجی به یک اندازه در عقب بدن قرار گرفته‌اند، قاعده‌های آنها کوتاه هستند و در مقابل یکدیگر واقع شده‌اند. باله‌های سینه‌ای در قسمت بالای دو طرف بدن قرار دارند و بسیار طویل هستند و همواره به عقب مبدا باله پشتی کشیده می‌شوند. باله‌های لگنی این ماهیان در موقیت شکمی قرار دارند و در بسیاری از گونه‌ها بسیار بزرگ شده‌اند. باله دمی عمیقاً دو شاخه بوده و قطعه تحتانی آن طویل تر از قطعه فوقانی است.
خط جانبی بر روی قسمت پایین بدن آنها قرار گرفته است، فلس‌ها بزرگ و دایره‌ای هستند و به راحتی می‌ریزند.
قسمت بالا تیره و پایین کمرنگ است. رنگهای تیره در هنگام حیات آبی رنگین کمانی یا سبز هستند. باله‌های سینه‌ای در بعضی از گونه‌ها نقاط تیره یا خطوط کمرنگ دارند. باله پشتی در بعضی از گونه‌ها دارای رنگدانه‌های سیاه است. غالباً باله پشتی در ماهیان جوان بلندتر از ماهیان بالغ و باله‌های سینه‌ای کوتاه تر هستند، الگوهای رنگ متغیر هستند. غالباً نقاط و خطوط توسعه یافته‌اند. در بسیاری از گونه‌ها سبیلک‌های چانه‌ای قابل مشاهده‌اند.
ماهیان پرنده در آبهای سطحی اقیانوس‌های آزاد و نواحی نزدیک ساحل به سر می‌برند. آنها به خاطر عادت جست و خیز به خارج از آب و سر خوردن در یک مسیر طولانی به کمک باله‌های سینه‌ای توسعه یافته (ماهیان سر خورنده با دو بال) و گاهی اوقات با باله‌های لگنی (ماهیان سر خورنده با چهار بال) معروف هستند.
اگر چه معمولاً ماهیان پرنده به عنوان غذا مورد توجه قرار گرفته‌اند، اما فقط صید تجاری محدودی برای استحصال این منابع صورت می‌گیرد.
گونه‌های موجود در ایران
ماهی پرنده آفریقایی (Paraexocetus mento) از خانواده پرنده‌ماهیان با بیشینه درازای استاندارد ۱۰ سانتی متر.
ماهی پرنده پولک درشت (Cypselurus oligolepis) از خانواده پرنده‌ماهیان با بیشینه درازای استاندارد ۲۰ سانتی متر.
رکورد پرواز
در ماه می ۲۰۰۸ دسته‌ای از شبکه تلویزیونی ان ایچ کی ژاپن موفق به فیلمبرداری یک ماهی پرنده در کنار جزیره یاکوشیمای ژاپن شدند که این پرواز ۴۵ ثانیه ادامه داشت.
مقوا گوژپشت
مقوا گوژپشت (Indian threadfish) نام نوعی ماهی است.
بدن این گونه لوزی و فشرده‌است. باله پشتی اول درانواع جوان دارای شعاع‌های سخت خیلی کوتاه می‌باشد و در بالغین این شعاع‌ها دیده نمی‌شود. شعاع‌های باله پشتی و باله مخرجی خیلی بلند و مساوی با درازای بدن است. خارهای باله پشتی کوچک و تحلیل رفته، باله پشتی اول دارای ۶ عدد شعاع سخت و باله پشتی دوم دارای یک شعاع سخت و ۱۸ تا ۲۰ شعاع نرم و باله مخرجی دارای یک شعاع سخت و ۱۸ تا ۲۰ شعاع نرم می‌باشد. فلس‌ها واضح نبوده و در پوست فرو رفته‌است. فلس‌ها غالبا از نوع شانه‌ای می‌باشند. گودی پیش چشمی تقریبا مساوی بادو قطر چشم. رنگ بدن نقره‌ای سفید با لکه‌های سیاه روی سرپوشش آبششی می‌باشد. تعداد خارهای آبششی روی بخش پایین اولین کمان آبششی ۲۱ تا ۲۶ عدد می‌باشد . نکته قابل توجه آن است که افراد جوان بر روی باله پشتی و مخرجی واجد رشته‌هایی نسبتا طویل هستند.
انواع بالغ به صورت گله‌های بزرگ در مناطق ساحلی حرکت می‌کنند انواع جوان معمولاً به صورت انفرادی حرکت کرده و اغلب وارد مصب می‌شوند و تغذیه آنها از ماهی و اسکوییدهای کوچک و سخت پوستان می‌باشد.
محل زندگی آن اقیانوس هند، مجمع‌الجزایر مالایا و ما بعد آن تا چین، فرموز و جزایر ساندویچ سوسایتی و هاوایی می‌باشد. در سراسر خلیج فارس و دریای عمان پراکندگی دارد.
بیشینه درازای بدن ۱۵۰ سانتی‌متر می‌باشد.
نام محلی : شنگ
keywords : ایف آی دی،سایت ایف آی دی،مقاله ایف آی دی
